‘Het ging over onszelf en we waren niet bang onszelf als zodanig in te zetten. Het stak ons ook dat deze kwestie over de positie van jongeren ging, terwijl niemand op het idee gekomen was die jongeren zelf naar hun mening te vragen.’
-Joke Swiebel-
(Afbeelding: Expreszo Online Queer Magazine, History, Herstory, Theirstory: Joke Swiebel, 23-07-2020)
Op dinsdag 21 januari 1969 vond het eerste homoprotest plaats in Nederland. Vijf maanden later vonden de Stonewall Riots plaats waarover wij hebben geschreven in onze vorige nieuwsbrief, welke gezien worden als de eerste keer dat de LHBTI+ community op stond voor diens rechten. Echter, in januari stond er een groep LHBTI+-ers op het Binnenhof in Den Haag met spandoeken te protesteren tegen artikel 248bis van het Wetboek van Strafrecht (Sr), die op die dag in de Tweede Kamer besproken zou worden.
ARTIKEL 248BIS
In 1811 werd de Code Pénal van de Fransen overgenomen. Seksualiteit is vanaf dat moment een strikt persoonlijke aangelegenheid. Wel waren er regels van gedrag in de openbare ruimten, waaronder het verbod op openbare schending van de eerbaarheid. Men kon hiervoor gestraft worden, maar die zaken werden steeds vaker geseponeerd.
In 1911 werd de Nederlandse politiek steeds conservatiever en minister van Justitie, Robert Regout, diende een wetsvoorstel in om ‘de verspreiding van homoseksualiteit’ tegen te gaan en het jongens en meisjes van 16 t/m 20 jaar te beschermen tegen homoseksuele verleiding. Het wetsartikel luidde:
“De meerderjarige, die met een minderjarige van hetzelfde geslacht wiens minderjarigheid hij kent of redelijkerwijs moet vermoeden, ontucht pleegt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaar.”
De minimumleeftijd voor heteroseksuele contacten was destijds 16 jaar; de toenmalige grens voor seksuele contacten tussen mensen van hetzelfde geslacht was 21 jaar. Het gevolg van deze wetswijziging was dat stelletjes moesten wachten met seksuele handelingen totdat de jongste van het stel 21 jaar oud werd. Ook werd het voor politie makkelijker om te controleren tijdens LHBTIQ+ bijeenkomsten en kon verbieden met als reden ‘dat de bijeenkomsten kunnen leiden tot strafbare verleiding van minderjarigen’.
Jhr. dr. Jacob Schorer richtte in 1912 het Nederlandsch Wetenschappelijk Humanitair Komitee (NWHK) op om te strijden tegen artikel 248bis Sr. Toen de nazi’s in 1940 Nederland binnenvielen, werd dit Komitee opgeheven. De Nederlandse Vereniging tot Integratie van Homoseksualiteit COC pakte de strijdbijl na de oorlog in 1946 weer op.
DE ZEDENPOLITIE
Ongeveer 5.000 homoseksuelen zijn veroordeeld op basis van artikel 248bis Sr. Zij werden opgepakt door de Zedenpolitie. Tieners van nu kunnen zich niet voorstellen dat de politie aan de deur komt omdat je staat te zoenen met iemand van het gelijke geslacht of omdat een van je ouders een liefdesbrief van of naar jou heeft ingeleverd bij de politie. Onder de vleugels van conservatieve partijen groeide de homohaat in Nederland, met name in de jaren 50. Tijdens de turbulente jaren 60 waarin een grote groep mensen zich losmaakte van de benauwde conservatieve politiek en levensstijl, veranderde Nederland.
FEDERATIE STUDENTEN WERKGROEPEN HOMOSEKSUALITEIT (FSWH)
In 1968 werd Joke Swiebel gekozen tot voorzitter van de FSWH en onder haar voorzitterschap vond het allereerste homoprotest tegen artikel 248bis Sr in Nederland plaats. Voor het eerst verzamelden zich meer dan 100 jongeren op het Binnenhof in Den Haag met spandoeken op dinsdag 21 januari 1969. Niet eerder had een dergelijk protest in Nederland plaatsgevonden en waarschijnlijk nergens anders in Europa of in de wereld. Een dag die wij moeten koesteren!
In een interview met Winq van 13 februari 2023 zegt Joke: “Het ging over onszelf en we waren niet bang onszelf als zodanig in te zetten. Het stak ons ook dat deze kwestie over de positie van jongeren ging, terwijl niemand op het idee gekomen was die jongeren zelf naar hun mening te vragen. Ook dat past naadloos in de tijd. Het COC hield zich afzijdig van de demonstratie, maar betaalde wel de kosten van de persconferentie.”
Een artikel uit het Nieuwsbrief Van het Noorden van 22 januari 1969 beschrijft hun visie van het protest op het Binnenhof in Den Haag.
Met name de laatste zin van het artikel is kenmerkend voor hoe conservatieve partijen hun mening over de LHBTIQ+ beweging uitte en de publieke opinie probeerde te beïnvloeden. Wel benoemt het artikel dat er waarschijnlijk wel een meerderheid in de Kamer te vinden is voor afschaffing van 248bis Sr.
In 1971 wordt het wetsartikel 248bis Sr met een ruime meerderheid in zowel de Tweede als de Eerste Kamer ingetrokken en treedt artikel 429quater Sr op 29 maart 1971 in werking. In dit wetsartikel staat dat discriminatie op grond van seksuele geaardheid strafbaar is.
Door Nancy Glazer